Talent sportowy i postawa zwycięzcy

Praca trenera pracującego z dziećmi i młodzieżą jest naprawdę trudna. Po pierwsze musi on dbać o rozwój typowo sportowy (szeroko rozumiane nauczanie gry w piłkę nożną czy inną grę) swoich podopiecznych, bo w końcu po to przychodzą do niego na zajęcia. Po drugie powinien to robić w taki sposób, żeby przez sport zapewnić im wszechstronny rozwój, dzięki któremu będą się stawać lepszymi ludźmi – kształtowanie postaw, wpajanie wartości itp. Dodatkowo musi im zapewnić im taką formę prowadzenia zajęć, która będzie dla nich atrakcyjna i dzięki której ich pasja do sportu będzie wzrastała. Wszystkie powyższe elementy powinny być priorytetem dla większości młodych zawodników, którzy zapisują się na zajęcia. Na temat “rozwoju sportowego” i “rozwoju przez sport” napisałem więcej w artykule, który możesz przeczytać tutaj.

 

Na tym jednak nie koniec jego roli. Zapewniając szeroko rozumiany rozwój sportowy swoim podopiecznym, a także ich wszechstronny rozwój, musi ciągle zwracać uwagę na to, czy w jego drużynie nie ma zawodników, którzy mają potencjał do tego, żeby w przyszłości być profesjonalnymi graczami i zapewnić im możliwość rozwinięcia i wykorzystania tego potencjału. Poświęcimy niejeden tekst na tym blogu tematyce identyfikowania i rozwoju takich właśnie zawodników, ponieważ jest to bardzo problematyczne zagadnienie. Z jednej strony bowiem mamy zajmować się całą grupę, z drugiej – zapewnić indywidualny rozwój tej jednej “perełki”. Jak to zrobić? Co to znaczy indywidualizacja? Poza tym dochodzi inny ważny element – jeżeli utalentowany zawodnik zbyt szybko uwierzy w swój talent (bez problemu będzie sobie radził ze wszystkim i zawsze będzie “najlepszy), wtedy może stracić motywację do rozwoju. Do kiedy w takim razie ten zawodnik powinien trenować u mnie, a kiedy powinien przejść do lepszej grupy? Jak zidentyfikować ten potencjał, o którym mówimy? Co na niego wpływa? Gdzie powinni rozwijać się ci najlepsi zawodnicy od załóżmy 13 roku życia, a bardziej – od 16 roku życia? Jakie warunki im zapewnić, żeby stali się zaraz profesjonalnymi graczami?

 

Pytań, na które przyjdzie nam odpowiedzieć jest mnóstwo, ale właśnie między innymi temu służy ten blog. Jedno jest pewne – MUSIMY uporządkować kwestie związane z identyfikowaniem i rozwojem talentów sportowych w naszym kraju, ponieważ to właśnie te wybrane jednostki mają w przyszłości podnieść poziom sportowy polskiej piłki nożnej (i innych gier).

 

Ten wpis jest pierwszym z tej serii. Będę chciał Cię w nim przekonać, że sam talent jest szalenie ważny, ale obok niego jest jeszcze jeden równie istotny! Oba te elementy zadecydują o tym, jaką ścieżką będzie mógł podążyć młody zawodnik w zakresie swojego rozwoju sportowego. Oczywiście oba związane są z nim samym, bo jest jeszcze masa czynników zewnętrznych i niezależnych od niego, którymi jednak teraz nie będziemy się zajmowali. Posłużę się w tym celu m.in. koncepcją Billa Beswicka – jednego z najlepszych psychologów zajmujących się piłką nożną w Anglii – autor książki “Focused for sport”.

W sporcie warunkiem koniecznym do uzyskania wysokiego (profesjonalnego) poziomu jest posiadanie:

1. uzdolnień do gry (talentu), które w odpowiednich warunkach, w ciągu 8-10 letniego procesu treningowego, są przekształcane w umiejętności gry (szerzej: kompetencje piłkarskie) i wtedy zawodnicy o ukształtowanych profilach kompetencji zaczynają brać udział we współzawodnictwie klasyfikowanym
2. postawy zwycięzcy, która będzie wpływała na determinację młodego zawodnika do rozwoju i bycia w przyszłości profesjonalnym sportowcem.

W kontekście tych dwóch elementów młodych zawodników dzielimy na cztery grupy:

1. z talentem i z postawą zwycięzcy
2. bez talentu, ale z postawą zwycięzcy
3. z talentem, ale bez postawy zwycięzcy
4. bez talentu i bez postawy zwycięzcy.

Zadowalające jest to, że młodzi zawodnicy z pierwszej, drugiej i trzeciej grupy mają szansę być w przyszłości profesjonalnymi sportowcami! Wymaga to jednak ciężkiej pracy i odpowiedniego podejścia trenera, rodziców oraz ich samych. Sama świadomość jednak, że oba te elementy są ważne i oba powinniśmy identyfikować, a potem rozwijać, jest już połową sukcesu.

 

Oczywiście przed każdym młodym zawodnikiem jest długa i kręta droga oraz mnóstwo pracy nad samorozwojem, nie tylko sportowym. Dochodzą do tego różne inne czynniki, czasem zależne od niego, a czasem zupełnie niezależne, które będą miały duży wpływ na jego rozwój. Pojawia się tutaj też duża rola rodziców czy trenerów. Natomiast przy spełnieniu określonych warunków każdy młody zawodnik, z jednej z tych trzech grup ma szansę na dojście do poziomu mistrzowskiego.

 

Na koniec dodajmy, że niezależnie od grupy, do jakiej przynależy młody zawodnik, jeżeli ma się rozwijać, musi zaistnieć też trzeci, szalenie istotny element – pasja do sportu.

Co składa się na talent sportowy?

Moim zdaniem nie można jednoznacznie określić definicji talentu, która za każdym razem byłaby właściwa. Nawet jeżeli skupilibyśmy się tylko na piłce nożnej, to jest tak wiele czynników, które będą determinowały „talent”, że może się okazać, że będziemy mieli 5 utalentowanych młodych zawodników, a każdy będzie zupełnie inny!

 

Musimy też pamiętać, że zróżnicowanie tempa rozwoju młodych zawodników w przedziale wiekowym 7-13 jest tak duże, że nie możemy jednoznacznie określić, że któryś z nich jest lepszy od innych, ponieważ z jednej strony może faktycznie być bardziej uzdolniony, ale z drugiej może po prostu szybciej się od innych rozwija.

 

Są jednak grupy dyspozycji, które określają młodego zawodnika i są decydujące dla jego rozwoju sportowego, a których ponadprzeciętny poziom możemy określić mianem uzdolnień do gry. Są to:

• dyspozycje motoryczne,
• dyspozycje umysłowe,
• dyspozycje psychospołeczne,
• dyspozycje osobowościowe.

To na bazie tych dyspozycji będzie można nauczać umiejętności gry, dlatego ważne jest, żeby od najmłodszych lat rozwijać je wszystkie.

 

Identyfikowanie poziomu rozwoju tych dyspozycji wśród młodych zawodników będzie pierwszym ważnym czynnikiem różnicującym ich uzdolnienia do gry w piłkę nożną. W kolejnych artykułach będziemy opisywali w jaki sposób można to robić.

Co składa się na postawę zwycięzcy?

Postawa zwycięzcy jest o tyle ważna, że po pierwsze, można nią “nadrobić” braki w potencjale sportowym, a po drugie – warto ją rozwijać niezależnie od tego, czy młody zawodnik będzie w przyszłości zawodowcem czy nie, ponieważ jest ona przydatna w każdej sferze naszego życia.

 

Powyższe wymaga holistycznego podejścia do rozwoju młodych zawodników, które oznacza rozwijanie nie tylko dyspozycji motorycznych, ale też osobowościowych i psychospołecznych, w tym właśnie między innymi postawy zwycięzcy. Niezbędny jest do tego trening mentalny. Niestety bardzo często jest pomijany, a jako argument podaje się, że akurat tą sferą powinien zająć się psycholog albo, że nie ma na to czasu.

 

Prawda jest jednak taka, że każdy młody zawodnik ma w swoim otoczeniu dwóch psychologów i to bardzo dobrych. Jednym z nich jest jego trener, a drugim – rodzice! Nie trzeba mieć ukończonego fakultetu z psychologii, żeby dobrze wywiązać się z tej roli.Natomiast na pewno trzeba zacząć od uświadomienia sobie, że to jest ważne i robić to. Są artykuły i książki na ten temat, można się poradzić ekspertów, można będzie też przeczytać o tym na moim blogu. W większości jednak wypadku intuicja i zaangażowanie wystarczą.

 

To co jednak ważne – trener i rodzice MUSZĄ ze sobą w tym względzie współpracować! To musi być “wspólny front” działania, żeby młody zawodnik nie dostawał sprzecznych komunikatów na treningach i w domu. Jeżeli obie strony zaangażują się w ten proces, wtedy też straci na sile problem czasu, ponieważ odpowiedzialność się rozłoży.

 

Przejdźmy teraz do tego, co wpływa na kształtowanie różnych postaw wśród młodych zawodników?

• wrodzone cechy osobowości młodego zawodnika
• możliwości treningowe i gry kompetencje i postawa trenera warunki sprzętowe i infrastruktura
• najbliższe otoczenie młodego zawodnika rodzina znajomi nauczyciele

Na postawę zwycięzcy, wg. Billa Beswicka (słynny brytyjski psycholog), składają się:

• fizyczne zaangażowanie we wszystko co się robi,
• mentalna koncentracja na zadaniu, na celu i ogólnie na rozwoju,
• wysoka energia emocjonalna (inteligencja emocjonalna),
• siła mentalna.

Źródło: B. Beswick, Focused for soccer.

Trzy pierwsze punkty są dosyć jasne, ale przyjrzyjmy się bliżej tajemniczej „sile mentalnej”, którą powinniśmy kształtować w młodych zawodnikach.

Siła mentalna to:

 

• samoświadomość (wysokie poczucie własnej wartości, przekonanie o własnych zdolnościach, wytrwałość w dążeniu do założonych celów),
• umiejętność podtrzymywania automotywacji,
• nawyki związane z regularną i systematyczną pracą,
• umiejętność samokontroli własnych emocji.

Źródło: B. Beswick, Focused for soccer.

Warto zauważyć, że spora część cech odpowiedzialnych za to, co nazywamy “postawą zwycięzcy” nie jest możliwa do wykształcenia podczas kilku godzin treningu w tygodniu. Są to cechy, które potrzebują do rozwoju stabilnego i odpowiedzialnego wychowania. Trener ma za zadanie je wydobyć i dbać o to, by były wzmacniane przez rozwój sportowy. Dzięki regularnym, wieloletnim treningom można je umacniać, by na stałe “zagościły” w strukturze osobowości (jak widać są to cechy przydatne nie tylko przy uprawianiu sportu – postawa zwycięzcy przydaje się w pokonywaniu wszelkich życiowych trudności), jednak przy niesprzyjającym systemie wychowania czy klimacie w domu nie rozwinie się stabilna samoocena czy inteligencja emocjonalna. Na powyższym przykładzie widać to, co będę się staram pokazać na swoim blogu – że trenerzy i rodzice są równie mocno odpowiedzialni za fundament, na którym można oprzeć dalszy rozwój sportowy dziecka.