Co możesz zrobić jako trener, nauczyciel, rodzic (choć to na wymienionych pierwszych dwóch rolach w tym wpisie się skupimy), aby kształtować nawyk pozytywnego współzawodnictwa? Warto wziąć sobie do serca, że to, jakie nawyki i postawy dziecko będzie czerpać z rywalizacji sportowej zależy głównie od osób, które owego współzawodnictwa będą uczyć- a więc my wszyscy, w sporcie uczestniczący. Jeśli młody człowiek wykształci sobie odpowiednie postawy, będzie przygotowany do rywalizacji w życiu dorosłym.
1) Ustal zasady
Zapisz najważniejsze zasady, jakie będą obowiązywać wszystkich uczestników rywalizacji. Poświęcony czas, na wspólne spisanie wartości, które będą nam towarzyszyć (drużynie, klasie uczestniczącej w zajęciach wychowania fizycznego) mogą okazać się kluczowy dla przestrzegania zasad pozytywnej rywalizacji.
- Zasada fair play
- dobrej zabawy podczas gry
- szacunku do przeciwnika (brak agresji słownej lub fizycznej, używanie słowa przepraszam, podawanie dłoni na przywitanie i pożegnanie)
- przyznania się do błędu, uczciwości to jedne z przykładowych wartości, które mogą zostać przez Was spisane.
Nie tylko zapisz daną zasadę, ale także dobrze ją wytłumacz uczniom czy młodym zawodnikom. Zadaj pytanie:
Co przez nią rozumiecie? Jakie zachowania będą świadczyły o przestrzeganiu tej zasady? Zapiszcie wspólnie wymienione przykłady.
Dodatkowo, w ramach ćwiczenia integracyjnego, można stworzyć metaforę, która będzie przedstawiać wartości i ustalone zasady drużyny czy grupy. Najlepiej w formie graficznej w dowolnej postaci: herbu, flagi, przenośni (np. zwierzęcia), symbolu.
Jeśli jest taka możliwość, warto umieścić zapisany kodeks w widocznym miejscu, tak, aby można było się do niego odnieść w danym momencie. Jasno sprecyzowane i konsekwentnie przestrzegane zasady są dla dzieci i młodzieży bardzo ważne. Są niejako drogowskazem, który precyzyjnie wyjaśniony pomaga w nauce pozytywnej rywalizacji.
2) Podkreślaj zasadę dobrej zabawy podczas aktywności fizycznej czy treningu sportowego.
Radość z uprawiania aktywności fizycznej czy danej dyscypliny powinna się pojawić niezależnie od wieku, a w sporcie dzieci i młodzieży stanowić fundament. Pozytywne emocje ułatwiają przyswajanie nowych umiejętności, stąd radosne dzieci efektywniej uczą się i trenują. Ustalone wcześniej zasady pokazują uczniom czy młodym zawodnikom, jak czerpać radość z współzawodnictwa grając i bawiąc się fair.
Pokaż, przedyskutuj i wypisz wraz z grupą korzyści, które płyną z uczciwej rywalizacji. Czerpanie satysfakcji i przyjemności z podejmowanych działań, a także kierowanie się pewnymi wartościami i zasadami stanowi niezwykły zasób w późniejszym, dorosłym życiu.
3) Zaznaczaj istotę samego procesu rywalizacji, nie tylko jego wyniku.
Niezwykle istotne jest, aby nauczyć młode osoby przekonania, że satysfakcję można czerpać nie tylko z wyniku, ale także z własnej postawy i działania gry.
To właśnie na swoje zachowanie/umiejętności zawodnik ma największy wpływ, natomiast wynik jest wypadkową także czynników, które nie są pod naszą kontrolą.
Jako trener lub nauczyciel dostrzegaj te elementy, które zawodnik/ uczeń wykonał dobrze, nie tylko aspekty techniczne czy motoryczne, ale także mentalne (np. zaangażowanie, walka do końca, koncentracja). Nawet w sytuacji nieudanej próby staraj się dostrzec, choćby małe element pozytywny (np. dobre ustawienie, progres, który wykonał uczeń od poprzedniej próby). Oczywiście, zwracanie uwagi na elementy do poprawy jest istotne, aby młoda osoba czyniła postępy. Zachowanie równowagi między uwagi pozytywnymi a obszarami do rozwoju jest niezwykle istotne.
Koncentracja na własnym wykonaniu, bardziej niż na wyniku, daje poczucie wpływu i przenosi uwagę na „tu i teraz”. W kwestii rywalizacji wśród dzieci, z pewnością wpłynie na obniżenie poziomu negatywnych emocji.
4) Podkreślaj wysiłek i jego znaczenie.
Już od najmłodszych lat warto uczyć przekonania, że rozpoczynająca się przygoda ze sportem lub aktywnością fizyczną powinna być połączeniem przyjemności i wkładanego przez osobę wysiłku. Dopiero w konsekwencji następuje określony wynik.
W trudnych momentach, np. po bolesnej przegranej, można zadać pytanie: Dałeś dzisiaj z siebie wszystko? Pokazałeś to co, na dzień dzisiejszy umiesz najlepiej?
Jeśli widziałeś, jak bardzo młody zawodnik starał się dobrze wykonać zadanie, przekaż: „Widziałem, że dałeś dzisiaj z siebie wszystko. To jest najważniejsze.” Sam zawodnik/uczeń będzie mógł dostrzec i zrozumieć wartość własnego wysiłku, jak i przeciwnika. W ten sposób możemy spojrzeć na rywalizację pod innym kątem.
5) Naucz umiejętności wygrywania i przegrywania.
Sam włożony przez dzieci wysiłek, zaangażowanie i walka ze swoimi słabościami w sporcie jest wygraną. Oczywiście efekt będzie najbardziej widoczny, jednak podkreślanie wkładu jednostki będzie powodowało szersze perspektywę wygranej i jej znaczenia.
Pozwól dziecku także na wyrażenie emocji, jednak w zgodzie z wyznaczonymi zasadami (np. poszanowania przeciwnika i jego wysiłku, pogratulowanie zwycięstwa). Reakcje spowodowane wygraną lub przegraną dają także wiele informacji na temat zawodnika i tego, w jaki sposób może się rozwijać.
Istotne, aby od najmłodszych lat pokazywać przegraną, jako mądrego nauczyciela, który uczy nas najwięcej. Nie lubimy go, ale tylko z nim możemy się rozwijać, wiedząc, co można poprawić. Daje możliwość poznania samego siebie, jest źródłem informacji.
Warto pokazywać ją, jako pewien etap w drodze do celu, a także przekazywać informacje pozytywne, które niesie.
Zapytaj: „Z czego dzisiaj byłeś zadowolony?”, „Co zrobiłeś dobrze, a co chciałbyś najbardziej poprawić?”
I na koniec pytanie zasadnicze – czym dla Was Trenerów jest pozytywna rywalizacja?
Czy jako dodalibyście własną zasadę, która współtworzy klimat pozytywnej rywalizacji? Co jest dla Was ważne?
* Cały artykuł na temat pozytywnej rywalizacji w sporcie ukazał się w czasopiśmie Wychowanie Fizyczne w Szkole (WF_10_2016).
